Μετάφραση: Χρύσανθος Θεοχάρης
Μικρά παιδιά και οι φόβοι τους
Είναι φυσιολογικό για τα μικρά παιδάκια να φοβούνται. Στο κάτω κάτω η ανησυχία είναι μια φυσιολογική αντίδραση που μας βοηθάει να αντιμετωπίσουμε πρωτόγνωρες εμπειρίες και μας προστατεύει απ’ τους κινδύνους.
Μερικά παιδιάκια τρομάζουν στη θέα συγκεκριμένων πραγμάτων, όπως έντομα, μαμούνια, σκυλιά, σκοτάδι κλπ. Φοβούνται επίσης τους δυνατούς θορύβους, όπως π.χ. της ηλεκτρικής σκούπας. Άλλα φοβούνται καινούργιες καταστάσεις ή τη συνάντηση με άγνωστους ανθρώπους. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς τους φόβους των μικρών σας παιδιών υποχωρούν καθώς σταδιακά αποκτούν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και περισσότερη εμπιστοσύνη στο περιβάλλον τους.
Τί μπορείτε να κάνετε να απαλύνετε τους φόβους των μικρών σας
Οι τακτικές που σας προτείνουμε στη συνέχεια σίγουρα μπορούν να βοηθήσουν, αλλά μην περιμένετε απ’ το παιδάκι σας να ξεπεράσει τους φόβους του απ’ τη μια μέρα στην άλλη. Μπορεί να πάρει μήνες – ακόμη και ένα χρόνο – για να ξεπεράσει ένα μικρό παιδί κάποιο φόβο του. Στο μεταξύ, είναι φυσικό για ένα μικρό παιδάκι να έχει έμμονες ιδέες για τα αντικείμενα του φόβου του τις οποίες να εξωτερικεύει με το να δείχνει κάποιο δέος προς αυτά, με το να τα υποδύεται στα παιχνίδια του, με τα να τα ζωγραφίζει και να μιλάει γι’αυτά ακατάπαυστα. Όλα αυτά είναι μέρος της δικής τους ενστικτώδικης στρατηγικής για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Μην αντιμετωπίζετε τους φόβους τους με ελαφρότητα. Ίσως σας φαίνεται ανόητο και παράλογο, όμως μην ξεχνάτε πως για το παιδί σας οι φόβοι του είναι πραγματικοί και σοβαροί. Αν τρομάξει στο άκουσμα του θορύβου που κάνει το καζανάκι της τουαλέτας ή κάποια σειρήνα, προσπαθήστε να μη μειδιάσετε ούτε να αγνοήσετε επιδεικτικά την αντίδρασή του. Δώστε του καλύτερα να καταλάβει πως καταλαβαίνετε τί σημαίνει να σε φοβίζει κάτι. Αν το αντιμετωπίσετε καθησυχαστικά και ενθαρρυντικά θα πάρει το μήνυμα πως δεν είναι κακό να αισθάνεται φόβο και πως είναι καλύτερα να αντιμετωπίζει τους φόβους του κατά μέτωπο.
Αν αντίθετα προσπαθήσετε να το πείσετε πως δεν υπάρχει λόγος να φοβάται, θα πετύχετε ακριβώς το αντίθετο απ’αυτό που επιδιώκετε. Αν πάλι πείτε στο παιδί, «Μη στενοχωριέσαι, δεν υπάρχει κανένας λόγος να φοβάσαι το σκυλί», είναι πολύ πιθανό να το αναστατώσετε περισσότερο. Αντί γι’αυτό λοιπόν, προσφέρετέ του την αίσθηση ασφάλειας και διαβεβαιώστε το ότι το καταλαβαίνετε και το συμπαραστέκεστε: «Καταλαβαίνω ότι ο σκύλος σε τρομάζει. Έλα, πάμε να τον προσπεράσουμε παρέα. Αν δεν θέλεις να το κάνουμε αυτό, τότε θα σε κρατώ εγώ δίπλα μου καθώς θα περνάει ο σκύλος από δω».
Δώστε του να κρατάει ένα αγαπημένο του αντικείμενο. Αντικείμενα με τα οποία έχει ιδιαίτερα δεθεί, όπως μια κουβέρτα, ένα κουκλάκι ή κάτι άλλο, μπορούν να ηρεμήσουν το αναστατωμένο παιδί και να το βοηθήσουν να ξεπεράσει τους φόβους του προσφέροντάς του οικειότητα, ζεστασιά και σιγουριά. Χρησιμοποιήστε τέτοια μέσα – αν χρειάζεται – όταν πρέπει να το αφήσετε κάπου, όπως π.χ. στον παιδικό σταθμό ή όταν το βάζετε στο κρεβατάκι του τη νύχτα. Το ίδιο ισχύει και για πρωτόγνωρες άρα δύσκολες συναντήσεις, όπως νέα πρόσωπα, νεα ομάδα παιχνιδιού, επίσκεψη στο γιατρό. Επιτρέψτε στο μικρό παιδί σας να κρατάει το συγκεκριμένο «αχώριστο» παιχνίδι του ή κουβέρτα ή οτιδήποτε άλλο. Θα πάψει να το χρειάζεται για «συνοδό» του όταν φτάσει την ηλικία των 4. Κάπου εκεί θα έχει ήδη μάθει άλλους τρόπους και μεθόδους να ξεπερνάει τους φόβους του.
Εξηγήστε, εξερευνήστε, ζήστε-πειραματιστείτε μαζί του. Ένα τρομαγμένο παιδάκι μπορεί μερικές φορές να ξεπεράσει την τρομάρα του απλά και μόνο με το να του δώσετε μια απλή και λογική εξήγηση γι’ αυτό που το φοβίζει. Αν φοβάται μήπως το ρουφήξει το σιφώνι της μπανιέρας μαζί με τα απόνερα του μπάνιου, μπορείτε να βάλετε τέρμα στους φόβους του λέγοντάς του απλά, «Το σιφώνι μπορεί να ρουφήξει το νερό και τις μπουρμπουλήθρες, όχι όμως τα παιδάκια ούτε τα λαστιχένια παπάκια τους». Αν το φοβίζει ο μεγάλος θόρυβος του ασθενοφόρου, εξηγήστε του πως είναι απαραίτητο να κάνει τέτοιο μεγάλο θόρυβο για να το ακούσουν τα άλλα αυτοκίνητα και να παραμερίσουν.
Για πολλά παιδάκια μια απλή «επίδειξη» γι’ αυτό που τους λέτε είναι αρκετή να τα καθησυχάσει. Το παιδάκι σας μπορεί να νοιώσει ανακούφιση μόνο και μόνο παρατηρώντας πως η ηλεκτρική σκούπα μπορεί να ρουφάει ψίχουλα, άμμους και άλλα σκουπιδάκια, όχι όμως και το παιχνίδι του ή δάχτυλα των ποδιών του μπαμπά. Ένας περίπατος το σούρουπο μπορεί να το βοηθήσει να δει τη μαγεία και την ομορφιά της νύχτας και να ξεφοβηθεί. Αν το παιδάκι σας τρομάζει όταν του προτείνετε να του κόψετε τα μαλλιά, ζητήστε απ’ τον κομμωτή/κωμμώτρια να κάνει μια δυό ψαλιδιές στα δικά σας μαλλιά για να αντιληφθεί πως δεν πονάει.
Είναι πιθανό προηγούμενες εμπειρίες να τροφοδοτούν τους φόβους του. Τα προηγούμενα εμβόλια ενδεχομένως του φέρνουν κρίση πανικού όταν του λέτε πως θα πάτε στο γιατρό για άλλο ένα εμβόλιο. Μην προσπαθείτε να το καθησυχάσετε με απατηλά λόγια. Ούτε όμως να ασχολείστε με τα αρνητικά. Με καλωσύνη πείτε του πως η ένεση πονάει λιγάκι και μόνο για λίγες στιγμούλες. Ο πόνος περνάει και ξεχνιέται αμέσως. Μετά το γιατρό οι δυό σας θα πάτε να κάνετε κάτι πολύ ωραίο και ευχάριστο. Η υπόσχεση της ανταμοιβής βοηθάει να αποσπάσει τη σκέψη απ’ το δυσάρεστο γεγονός. Προσοχή όμως, μην «ξεχάσετε» την υπόσχεσή σας!
Μπορείτε να βοηθήσετε το παιδάκι σας να απομυθοποιήσει αυτά που το τρομάζουν παρατηρώντας τα από απόστραση ασφαλείας. Φοβάται τις «κακές» μεταμφιέσεις (κακούς μάγους και μάγισσες, φαντάσματα και μαύρες γάτες); Δείτε μαζί του ένα βίντεο με «καλούς» μάγους και μάγισσες, μαύρες γάτες κττ. Φοβάται τα ζώα; Πάρτε το σε ένα ζωολογικό κήπο ή σε ένα κατάστημα που πουλάνε κατοικίδια ζωάκια και πουλάκια όπου μπορεί να τα δει από κοντά, να τα χαϊδέψει και ίσως και να τα ταϊσει άφοβα.
Άλλος ένας παρεμφερής τρόπος να διώξετε κάποιους φόβους του παιδιού σας είναι να του διηγηθείτε ιστορίες άλλων παιδιών που έκαναν πράγματα που αυτό φοβάται να κάνει χωρίς να πάθουν κανένα κακό ή που πήγαν σε μέρη που αυτό φοβάται να πάει και έμειναν πολύ ευχαριστημ ένα. Κατασκευάστε μόνοι σας τέτοιες ιστορίες (ΟΧΙ εξωπραγματικές) ή ακόμα καλύτερα προμηθευτείτε σχετικά βιβλία ή ψάξτε σε υπεύθυνες ιστοσελίδες στο διαδύκτιο.
Λύστε τα προβλήματά του μαζί. Αν το παιδάκι σας φοβάται το σκοτάδι βάλτε στο δωμάτιό του ένα φωτάκι νύχτας. Μια άλλη τακτική θα μπορούσε να ήταν να «αναθέσετε» καθήκοντα νυχτοφύλακα σε ένα απ’ τα αγαπημένα του ζωάκια-κούκλες ή ακόμα να το μάθετε να χρησιμοποιεί μια «μαγική φράση» για να κρατάει σε απόσταση ασφαλείας τυχόν ανεπιθύμητους επισκέπτες.
Με λίγα λόγια σε συνεργασία με το παιδάκι σας μπορείτε να δοκιμάσετε διάφορα πράγματα και να κρατήσετε αυτά που πραγματικά το βοηθούν να αποκτήσει περισσότερη αυτοπεποίθηση και να έχει το πάνω χέρι σε πράγματα και καταστάσεις που το φοβίζουν.
Δοκιμάστε παίζοντας διάφορους ρόλους. Αν το παιδάκι σας φοβάται το γιατρό, παίξτε μαζί του σκηνές που διαδραματίζονται σ’ ένα ιατρείο χρησιμοποιώντας ένα σχετικό σετ παιχνιδιών στυλ Playmobil με γιατρούς, νοσοκόμες και ιατρικά σύνεργα. Πολλά παιδάκια νοιώθουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση σε μια επίσκεψη στο ιατρείο αν προηγουμένως έχουν εξοικειωθεί με τα του ιατρείου μέσα απο σχετικά παιχνίδια.
Αν το παιδί μαζεύεται σε μια άκρη ή δίπλα σας στην παρουσία αγνώστων, αυτό μπορεί να ελαττωθεί όταν προσποιείται τέτοιου είδους συναντήσεις μόνο του χρησιμοποιώντας τις κούκλες του. Αν το φοβίζουν οι άνθρωποι που φοράνε στολές, ντυθείτε και σεις και το παιδάκι σας ανάλογα ώστε να το βοηθήσετε να ξεπεράσει τους φόβους του.
Μην του μεταδίδετε τις δικές σας φοβίες (και μην του δίνετε αφορμές να τις ανακαλύψει από μόνο του). Αν σας δει να σας πιάνει κρύος ιδρώτας γιατί είδατε μια αράχνη στο υπνοδωμάτιό σας ή να μαζεύεστε φοβισμένη στην αίθουσα αναμονής του οδοντιατρείου είναι πολύ πιθανό να αποκτήσει και το ίδιο τις ίδιες φοβίες αργότερα. Προσπαθήστε λοιπόν να διαχειριστείτε και αν είναι δυνατόν να ξεπεράσετε τις φοβίες σας – ή έστω οι αντιδράσεις σας μπροστά στο παιδάκι σας να μην είναι υπερβολικές.
Δεν είναι βέβαια καθόλου άσχημο να ομολογήσετε πως όταν είσασταν παιδί και σεις δεν σας ευχαριστούσε η επίσκεψη στον οδοντίατρο, πηγαίνατε όμως για να έχετε γερά δόντια. Είναι θετική βοήθεια για το παιδί να γνωρίζει πως αυτό που νοιώθει το νοιώθουν και άλλοι και πως ακόμα και σεις χρειαστήκατε να καταβάλετε προσπάθεια για να ξεπεράσετε κάποιους φυσιολογικούς φόβους.
Ζητήστε βοήθεια. Συζητήστε με άλλους γονείς και ειδικούς για τους συγκεκριμένους φόβους του παιδιού σας καθώς και για τρόπους αντιμετώπισής τους.
Τί να προσέξετε ιδιαίτερα
Στην περίπτωση που οι φόβοι του παιδιού σας σε τακτική βάση εμποδίζουν το παιδί σας να ασχοληθεί με τις συνηθισμένες καθημερινές του δραστηριότητες (π.χ. αν δεν πλένει τα μαλλιά του γιατί φοβάται το νερό ή αν επιμένει να μη βγαίνει έξω να παίξει από φόβο μήπως συναντήσει κάποιο σκυλί) μιλήστε για το πρόβλημα στον παιδίατρό σας και ιδιαίτερα αν οι φόβοι του χειροτερεύουν με τον καιρό. Μπορεί να υπάρχει αντικειμενικό πρόβλημα φοβίας (φοβία=έντονος, επίμονος, παράλογος φόβος) ή αγχωτικές ανωμαλίες. Επίσης θα ήταν καλή ιδέα να ζητήσετε ιατρική συμβουλή αν το νήπιό σας αντιδρά τόσο έντονα σε κάτι που το φοβίζει που είναι σχεδόν αδύνατο να ηρεμήσει.
Το Blog μιας Μαμας 