Από την Paula Spencer
Πηγή: http://www.babycenter.com/0_time-outs-how-to-make-them-work-12-to-24-mo_12252.bc?articleId=12252&showAll=true
Μετάφραση: Χρύσανθος Θεοχάρης
Βρισκόσαστε κάπου. Οι μεγάλοι ασχολούνται με τα δικά τους και η παρέα των παιδιών με τα δικά της. Ξαφνικά το δικό σου παιδί αρχίζει να φωνάζει και να συμπεριφέρεται νευρικά και προκλητικά. Τί κάνεις; Ο καλύτερος τρόπος να ελέγξεις μια τέτοια συμπεριφορά εν τη γενέσει της είναι να απομακρύνεις το παιδί προσωρινά απ’ την ομαδική δραστηριότητα και να του δώσεις την ευκαιρία να ηρεμήσει μόνο του μακριά απ’ τα άλλα παιδιά. Η τεχνική αυτή λέγεται τάιμ-άουτ (time-out). Ο όρος χρησιμοποιείται και στη μπασκετική γλώσσα και σημαίνει απλά «(σύντομη) διακοπή». Στην ανατροφή των παιδιών το τάιμ-άουτ είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος διαμόρφωσης συμπεριφοράς χωρίς χρήση βίας. Ιδού και μερικά σημεία-κλειδιά που θα κάνουν τη χρήση του τάιμ-άουτ πετυχημένη.
Έχε επίγνωση του τί είναι και δεν είναι το τάιμ-άουτ
Το τάιμ-άουτ δεν είναι τιμωρία. Είναι μια ευκαιρία για το παιδί σου να μάθει να χειρίζεται τις απογοητεύσεις του και να τροποποιεί τη συμπεριφορά του. Κατά τη διάρκεια του τάιμ-άουτ το παιδί σου είναι μόνο του. Άφησέ το λοιπόν να μείνει σε κάποια γωνιά μόνο του για λίγα λεπτά. Μην του δίνεις καθόλου προσοχή, θετική ή αρνητική, γιατί θα λειτουργήσει ενισχυτικά στην αρνητική συμπεριφορά που έδειξε. Η ησυχία και η απομόνωση θα βοηθήσουν να «κατεβάσει στροφές» και να ηρεμήσει. Θα πρέπει όμως να κάνεις και συ το ίδιο – να αποτραβηχτείς και να πάρεις και συ κάποιες ανάσες χωρίς να αναμιχθείς στη μάχη που δίνει το παιδί σου. Το σημαντικό με τα τάϊμ-άουτ είναι πως μπορούν να αποκλιμακώσουν μια εύφλεκτη κατάσταση και να διοχετεύσουν την αρνητική ενέργεια αλλού και μάλιστα με ήρεμο και διακριτικό τρόπο. Σου δίνουν τη δυνατότητα να δώσεις ένα μάθημα στο παιδί σου χωρίς να χρειαστεί να δώσεις αρνητικό παράδειγμα – κάτι που θα συνέβαινε αν χρειαζόταν να του βάλεις τις φωνές.
Το παιδί σου θα πρέπει να είναι σε ηλικία που να μπορεί να κάνει τάϊμ-άουτ
Είναι γνωστό πως τα νήπια δυσκολεύονται να καθήσουν ήσυχα στο ίδιο μέρος. Αν λοιπόν το βάλεις να μείνει σε κάποιο καθορισμένο χώρο για κάποιο διάστημα, το αποτέλεσμα θα είναι μια σκηνή κυνηγητού. Ιδού η εξέλιξη: Το παιδί φεύγει τρέχοντας απ’ τον καθορισμένο χώρο. Εσύ τρέχεις, το πιάνεις και – μάταια – προσπαθείς να το κάνεις να μείνει στο χώρο που του καθόρισες. Καταφεύγεις σε απειλές, αυτό γελάει όλο χαρές για το καινούργιο του παιχνίδι, ή βάζει τα κλάματα οργισμένο λόγω του περιορισμού. Εσύ τραβάς, αυτό κλωτσάει. Στο μεταξύ, λόγω ηλικίας έχει ήδη ξεχάσει για ποιο λόγο του ζητάς να μείνει ακίνητο σε μια γωνιά. Έτσι αντί να το βοηθήσεις να συνέλθει και να ηρεμήσει, καταλήγετε να παίζετε παιχνίδι εξουσίας.
Για το λόγο αυτό το τάϊμ-άουτ δεν μπορεί να έχει αποτελεσματικότητα παρά μόνο αφού το παιδί μπει στον τρίτο χρόνο – και πάντα ανάλογα με το παιδί. Κάπου εκεί θα πρέπει να μπορέσεις να διακρίνεις κάποια σημάδια πως το παιδί είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται τί είναι επιτρεπτό κιαι τί όχι. Ένα απ’ αυτά είναι πως το ίδιο το παιδί σου υπενθυμίζει τους κανόνες όταν εσύ τους παραβιάζεις. Για παράδειγμα, αν σε δει να κάνεις κάτι που δεν το αφήνεις να κάνει – ας πούμε, να τρως κάτι στον καναπέ – θα σου πει, «Μαμά, δεν πρέπει να τρως στον καναπέ». Αν λοιπόν δεν δεις σημάδια πως το παιδί αντιλαμβάνεται την ιδέα της τήρησης των κανόνων, μη δοκιμάσεις ακόμη την εφαρμογή του τάϊμ-άουτ. Διαφορετικά, το παιδί δεν θα καταλαβαίνει γιατί του κάνεις αυτά που του κάνεις, ενώ εσύ η ίδια απογοητευμένη θα εγκαταλείψεις πρόωρα την εφαρμογή της χρήσιμης αυτής παιδαγωγικής μεθόδου.
Στο μεταξύ, κάνε μια προσπάθεια να κάνεις το διαχωρισμό ανάμεσα στη φυσιολογική αναζήτηση και το πνεύμα περιέργειας του νηπίου απ’ τη μια και τη σκόπιμη ανυπακοή απ’ την άλλη. Προσάρμοσε το σπίτι σου στις ιδιαιτερότητες του παιδιού σου ώστε να ελαχιστοποιήσεις τις δυνατότητες για ζαβολιές και ζημιές. Μην ξεχνάς την τέχνη της απόσπασης της προσοχής και στροφής προς πιο κατάλληλες δραστηριότητες. Όταν το παιδί σου κάνει κάτι που γνωρίζει πως δεν είναι σωστό να κάνει και επιπλέον αρνείται να σταματήσει, τότε έφτασε η ώρα να χρησιμοποιήσεις το τάϊμ-άουτ – με κατάλληλες τροποποιήσεις, όπως τις παρουσιάζουμε στη συνέχεια.
Για αρχή, να συμμετέχεις και εσύ στο τάϊμ-άουτ
Πριν ακόμη το παιδί σου είναι έτοιμο για μοναχικό τάϊμ-άουτ , μπορείς να το εισαγάγεις στην ιδέα κάνοντας αυτό που οι ειδικοί αποκαλούν «θετικό» τάϊμ-άουτ που είναι το τάϊμ-άουτ μαζί με το παιδί. Όταν το παιδί σου αρχίζει να «κουρδίζεται» και δείχνει πως πάει να βγει εκτός ελέγχου, κάνε του μια πρόταση: «Ας κάνουμε ένα διάλειμμα μαζί να διαβάσουμε ένα βιβλίο μέχρι να νοιώσουμε καλύτερα». Οποιαδήποτε ήρεμη ενασχόληση, όπως ακρόαση μουσικής, ξάπλωμα, συναρμολόγηση κάποιου πάζλ, μπορούν να λειτουργήσουν θετικά. Ένα τάϊμ-άουτ μαζί σου διακόπτει τις αλυσιδωτές αντιδράσεις μιάς αρνητικής συμπεριφοράς ενώ παράλληλα αποτρέπει τη σύγκρουση που προκαλεί ένα κανονικό τάϊμ-άουτ. Τέλος, αποτελεί «μύηση» του παιδιού στην ιδέα ενός διαλείμματος για ανάκτηση της χαμένης ηρεμίας.
Δείξε και πες
Άπαξ και το παιδί σου είναι σε θέση να ακολουθήσει απλές οδηγίες και έχει αυξήσει τα περιθώρια διατήρησης της προσοχής, είναι πια έτοιμο για το κανονικό τάϊμ-άουτ. Μεταξύ 2 και 3 χρόνων θα προσέξεις πως είναι σε καλύτερη θέση να αντιληφθεί τη σχέση ανάμεσα στην αιτία και το αποτέλεσμα. Όμως μην αρχίσεις να εφαρμόζεις το τάϊμ-άουτ ξαφνικά και πάνω στο θυμό σου ή αμέσως μετά από κάποια απογοήτευση. Η αποτελεσματικότητά του προϋποθέτει επαρκείς εξηγήσεις σε ανύποπτο χρόνο. Φρόντισε να χρησιμοποιήσεις απλή γλώσσα, όπως: «Όταν συμπεριφέρεσαι πολύ άγρια ή κάνεις αταξίες που η μαμά και ο μπαμπάς δεν μπορούν να ανεχτούν θα σου φωνάξω ‘Τάϊμ-άουτ’. Αυτό θα σημαίνει πως θα πρέπει να κάτσεις σ’ αυτή την καρέκλα για λίγη ώρα μέχρι να μπορέσεις να ηρεμήσεις». Μερικοί γονείς προτιμούν να κάνουν μια αναπαράσταση χρησιμοποιώντας μια κούκλα ή κάτι αντίστοιχο για να δείξουν στο παιδί πώς γίνεται ένα τάϊμ-άουτ.
Δείξε ελαστικότητα με τις λεπτομέρειες
Στην περίπτωση ενός νηπίου, ο στόχος σου είναι απλά να του δώσεις να αντιληφθεί την ιδέα της διακοπής μιάς ανεπιθύμητης συμπεριφοράς. Η διακοπή είναι έτσι κι αλλιώς αντιπαθητική για ένα παιδάκι 2 χρόνων που το χαρακτηρίζει ο εγωκεντρισμός και η επιθετικότητα. Το να επιμείνεις να μείνει καθισμένο σε ένα συγκεκριμένο μέρος, με κάποιο συγκεκριμένο τρόπο και για συγκεκριμένη χρονική διάρκεια, ξεπερνάει τις αντοχές του. Αντί λοιπόν να το οδηγήσεις σε μια συγκεκριμένη καρέκλα, ίσως είναι καλύτερα να παραμείνει ακίνητος στο σημείο που βρίσκεται. Και μην επιμείνεις ιδιαίτερα στη διάρκεια. Ο κανόνας που εφαρμόζουν οι περισσότεροι είναι ένα λεπτό ανά έτος ηλικίας. Αυτό όμως δεν θα πρέπει να ισχύει για παιδιά κάτω των τριών χρόνων. Τριάντα δευτερόλεπτα μέχρι ένα λεπτό είναι αρκετό για ένα παιδάκι κάτω των τριών. Η διάρκεια θα πρέπει να είναι αρκετή να το βοηθήσει να στρέψει την προσοχή του σε κάτι διαφορετικό, όχι όμως τόση που να το αναστατώσει. Πρόταση: Βάλτο να κάτσει όσο χρειάζεται να πει την αλφαβήτα μια ή δύο φορές και μετά καθοδήγησέ τον σε κάποια άλλη δραστηριότητα.
Μην περιμένεις θαύματα
Σίγουρα έχεις διαπιστώσει πως τα νήπια τα χαρακτηρίζει η ασταμάτητη δραστηριότητα, το πείσμα και το στοιχείο του απρόβλεπτου (ή διαφορετικά, η … αστείρευτη ευρηματικότητά τους που αφήνει τους πάντες έκπληκτους!). Με το να «προκαλεί» τα όρια και τα περιθώρια και να αξιολογεί και να σταθμίζει τις δικές σου αντιδράσεις – κυριολεκτικά αναρίθμητες φορές – το νήπιο προσπαθεί με τον τρόπο του να γνωρίσει τον τρόπο λειτουργίας του κόσμου στον οποίο ζει. Για παράδειγμα, επανειλημένα πετάει φαγητά και άλλα αντικείμενα απ΄το τραπέζι για να σιγουρευτεί πως η βαρύτητα λειτουργεί σε κάθε περίπτωση. Επαναλαμβάνει κάποια ενέργεια ξανά και ξανά για να βεβαιωθεί πως εσύ δεν άλλαξες γνώμη και εξακολουθείς να μην την εγκρίνεις – που σημαίνει πως η δική σου υπομονή και η δική σου συνέπεια έχει μεγάλη σημασία για τη σωστή ανάπτυξή του.
Δεν υπάρχει μέθοδος, δεν υφίσταται τρόπος ή προσέγγιση που από μόνη της θα μπορέσει να σε βοηθήσει ώστε το νήπιο σου να γίνει ένα υπάκουο αγγελούδι. Θα πρέπει να δοκιμάσεις και να πειραματιστείς με μια ποικιλία παιδαγωγικών τεχνικών μέχρι να βρεις τους συνδιασμούς εκείνους που ταιριάζουν στην περίπτωση του παιδιού σου και αποδίδουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Έτσι, αν καταφέρεις το παιδί σου να είναι υπάκουο στις περισσότερες των περιπτώσεων, ίσως να είσαι τυχερή και να μην έρθεις ποτέ στην ανάγκη να χρησιμοποιήσεις το τάϊμ-άουτ. Μπορεί οι προτροπές και η απόσπαση της προσοχής να αποδειχτούν επαρκή παιδαγωγικά εργαλεία. Ή, πάλι, μπορεί να δεις πως η χρήση της θετικής εκδοχής του τάϊμ-άουτ – χρησιμοποίηση μιάς πιο ήπιας δραστηριότητας που βοηθάει το παιδί να καλμάρει – ταιριάζει περισσότερο στις ιδιαιτερότητες του παιδιού σου στο στάδιο αυτό. Σε όλα τα στάδια ανάπτυξης έχει μεγάλη σημασία να είσαι σε θέση να αξιολογείς ποιές συμπεριφορές είναι φυσιολογικές, ή έστω αναπόφευκτες. Αυτό θα σε βοηθήσει να έχεις ρεαλιστικές προσδοκίες για το παιδί σου.
Το Blog μιας Μαμας 