«Χόρτασε αγάπη», λέμε για τους καλοταϊσμένους, τους χαϊδεμένους, τους ευτυχισμένους ανθρώπους. Κι αν υπάρχει κάποιο στάδιο της ζωής μας που αυτό συμβαίνει κυριολεκτικά, είναι την εποχή του θηλασμού, τότε που μωρό και μητέρα ενώνονται σε μια μοναδική αγκαλιά
Από τη Μάρω Βασιλειάδου
Φωτογραφίες: Κάτερινα Καμπιτη
Πηγή: http://trans.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_womdeco_1_17/02/2009_267797
Γνωρίζω πολλές γυναίκες που θήλασαν τα παιδιά τους· για εβδομάδες, μήνες, κάποιες για χρόνο, λιγότερες για δύο χρόνια -όσο ακριβώς διάστημα συνιστά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO)-, και κάποιες, παλιές, τρία και τέσσερα χρόνια. Ορισμένες προσπάθησαν αλλά δεν τα κατάφεραν και λίγες επέλεξαν να μη θηλάσουν. Ωστόσο δεν γνωρίζω καμιά που να μην επιθυμούσε ολόψυχα να πάρει το μωρό της στην αγκαλιά της από την πρώτη ώρα της γέννησής του, να το ακουμπήσει στο στήθος της και να του δώσει να πιει το γάλα της.
Ο δρ. Ντ. Γουίνικοτ, παιδίατρος, παιδοψυχίατρος και ψυχαναλυτής, γράφει στο βιβλίο του «Μωρά και Μητέρες» (εκδ. Ελληνικά Γράμματα) «η λέξη «στήθος» και η ιδέα του θηλασμού είναι μια έκφραση που περιλαμβάνει όλη την τεχνική του να είσαι μητέρα ενός μωρού». Κι αυτό συμβαίνει σήμερα με τον ίδιο τρόπο που συνέβαινε παλιά, πολύ παλιά, κι ακόμα παλιότερα. Οταν οι προ-προγιαγιάδες μας της Προϊστορικής Εποχής βύζαιναν τα μωρά τους και μετά τα κοίμιζαν στην αγκαλιά τους εξασφαλίζοντας έτσι την επιβίωση του ανθρώπινου είδους. Κι αν το περιεχόμενο των λέξεων «μητρότητα», «γονεϊκή φροντίδα», «σωστή ανατροφή» έχει αλλάξει με τους αιώνες, το μόνο που εξακολουθεί να μας συνδέει με το παρελθόν μας, και τη σοφία της Φύσης, είναι ένα νήμα που περνάει από μάνα σε μωρό, από σώμα σε σώμα, από γενιά σε γενιά κι έχει τη γεύση και την οσμή του μητρικού γάλακτος.
«Εμείς λέγαμε «βυζαίνω», όχι «θηλάζω». Βύζαξα και τα δυο παιδιά μου -τον πρώτο μάλιστα τον είχα και φασκιωμένο. Τυλίγαμε το μωρό με τα σπάργανα και στο τέλος δέναμε τη φασκιά». Η Ευανθία κατάγεται από τη Γοραντζή, ένα χωριό δίπλα στο Αργυρόκαστρο. Πάνω στο τραπέζι είναι απλωμένα τα πανιά του πρώτου της παιδιού, που είναι πλέον έφηβος. Λευκά βαμβακερά, κεντημένα με κουνελάκια και χελιδόνια, εξακολουθούν να πλένονται και να σιδερώνονται μια φορά τον χρόνο κι ας μη χρησιμοποιούνται. «Δεν πειράζει, τα θέλω για να θυμάμαι, τα κέντησε η μάνα μου», λέει. Στο χωριό της όλα τα μωρά «αναστήθηκαν» με το γάλα της μάνας τους, κι αυτό δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς. Σε πολλά από τα σύγχρονα μαιευτήρια, οι γυναίκες πρέπει να ενημερώσουν το νοσηλευτικό προσωπικό ότι θέλουν να θηλάσουν αποκλειστικά τα νεογέννητά τους. Κι ας γράφει ο δρ. Γουίνικοτ: «Είναι πιθανό ότι η αληθινή δύναμη του ατόμου προέρχεται από τη βίωση της αναπτυξιακής διαδικασίας μέσα από «φυσικούς» τρόπους κι αυτό ελπίζουμε να συμβαίνει με όλους».
Βοηθήστε τα μωρά να θηλάσουν!
Υπάρχει ένας όρος που ειδικά στη χώρα μας δεν είναι καθόλου γνωστός: το «φιλικό για το βρέφος νοσοκομείο» (The baby friendly Hospital Initiative, WHO – UNICEF 1992). Δυστυχώς, κανένα ελληνικό νοσοκομείο ή μαιευτήριο, κρατικό ή ιδιωτικό, δεν έχει πάρει αυτήν την πιστοποίηση. Aυτό σημαίνει ότι δεν πληροί τις δέκα προϋποθέσεις που διασφαλίζουν το δικαίωμα του βρέφους στον θηλασμό. Πιο απλά, στα περισσότερα μαιευτήρια της χώρας μας δεν υπάρχει rooming in (ακόμη αποχωρίζουμε το μωρό από τη μητέρα του μετά τον τοκετό) και εξακολουθούμε να δίνουμε τυποποιημένο γάλα χωρίς ιατρική γνωμάτευση, διατροφικά συμπληρώματα και πιπίλα. Επίσης δεν υπάρχει η παραϊατρική ειδικότητα του Συμβούλου Μητρικού Θηλασμού, όπως συμβαίνει στο εξωτερικό.
Αλλά κι εκεί όπου βρίσκουμε ενδιαφέρον και ευαισθησία από τους γιατρούς -γυναικολόγους και παιδιάτρους-, συχνά δεν επαρκεί το προσωπικό -οι ειδικευμένες μαίες- για να μπορέσει το νεογέννητο να θηλάσει στο πρώτο μισάωρο της ζωής του και στη συνέχεια να βρίσκεται κοντά στη μάνα του όποτε θέλει και όσο χρόνο χρειάζεται για να τραφεί σωστά. «Ο θηλασμός δεν έχει πρόγραμμα», λέει η Στέλλα Εγγλέζου, παιδίατρος-νεογνολόγος, υπεύθυνη Τμήματος Μητρικού Θηλασμού – Τράπεζα Μητρικού Γάλακτος στο Μαιευτήριο «Ελενα Βενιζέλου». «Ο βασικός κανόνας του είναι: όποτε και όσο θέλει το μωρό. Αν επιχειρήσουμε να επιβάλουμε στο νεογέννητο ωράριο ταΐσματος, αποτύχαμε. Αλλωστε το κάθε παιδί έχει τις δικές του ανάγκες. Ενα πιο μικρό, πρόωρο ίσως, δεν έχει τις ίδιες δυνάμεις με κάποιο μεγαλύτερο ή βαρύτερο μωρό κι έτσι θα φάει λιγότερο, θα αποκοιμηθεί και πάλι θα ξυπνήσει για να θηλάσει. Γι’ αυτό η μαμά ακολουθεί τους ρυθμούς του και προσπαθεί να ξεκουράζεται όταν εκείνο κοιμάται. Αλλωστε τις πρώτες 40 ημέρες πρέπει το παιδί να προσαρμοστεί στο καινούργιο περιβάλλον, να μάθει να θηλάζει, να συνειδητοποιήσει τη διαφορά της μέρας από τη νύχτα. Και η μητέρα χρειάζεται τον ίδιο χρόνο για να επανέλθει οργανικά, συνεπώς είναι καλό να μην κουράζεται και να ασχολείται μόνον με το μωρό και τον εαυτό της. Οταν περάσει αυτό το διάστημα, το μωρό φυσιολογικά φτιάχνει πρόγραμμα, αντιλαμβάνεται ότι τη νύχτα ξυπνάμε μία φορά μόνον και βρίσκει τον ρυθμό του».
Η πιο γενναιόδωρη αγκαλιά
Η Ιωάννα έχει τρία παιδιά, μια κόρη 3 ετών και τα δίδυμα που είναι πια 11 μηνών. Θήλασε και τα τρία της παιδιά, αλλά το μεγάλο της «στοίχημα» ήταν τα μικρά, που βεβαίως θήλαζαν ταυτόχρονα. «Συνήθως ξύπναγε πρώτος ο γιος μου και ακολουθούσε η μικρή. Εμεναν στο στήθος όση ώρα ήθελαν και σταματούσαμε όταν πια είχαν χορτάσει, κουραστεί ή νυστάξει», λέει. «Θέλει πολλή υπομονή, κουράγιο και αγάπη. Να νιώθεις ότι δίνεις ό,τι περισσότερο και καλύτερο έχεις και να επιμένεις. Το λέω αυτό επειδή οι γύρω συχνά δεν καταλαβαίνουν τι κάνεις και πόσο δύσκολο είναι. Πόση ανάγκη έχεις να είσαι ξεκούραστη και ήρεμη, αλλιώς μειώνεται ακόμη και η ροή του γάλακτος. Γι’ αυτό κουβεντιάζοντας με τις φίλες μου λέω, «θηλάστε όσο περισσότερο μπορείτε αλλά να έχετε εξασφαλίσει «χέρια» για βοήθεια -τη μητέρα, την πεθερά σας, ακόμη και μια ξένη γυναίκα που θα φροντίζει το σπίτι για να ξεκουράζεστε όταν το μωρό κοιμάται. Εμένα με στήριξε η μητέρα μου, κι όταν κοιμούνταν τα δίδυμα, μπορούσα να πεταχτώ μέχρι την αγορά ή αν ξυπνούσαν ξαφνικά κι έπρεπε πάλι να θηλάσουν, εκείνη έριχνε μια ματιά στο φαγητό να μην καεί. Ετσι πέρασαν 8 μήνες από τη ζωή μου, χωρίς να βγω από το σπίτι περισσότερο από μία ώρα. Αυτό το συνειδητοποίησα αργότερα, όταν επέστρεψα στη δουλειά -πήρα την άδεια του τοκετού και άλλους τρεις μήνες άνευ αποδοχών. Μερικές φορές σκεφτόμουν «Ας τα αναλάβει κάποιος άλλος, έλεος, θέλω να πάω στην τουαλέτα!». Αλλά μετά καταλάβαινα πόσο μου άρεσε να τα έχω αγκαλιά, να τα μυρίζω, να βλέπω να μου χαμογελούν. Τότε ένιωθα μια απέραντη γαλήνη και αγάπη, βρισκόμουν σε βαθιά ευτυχία. Στον κόσμο ολόκληρο ήμασταν μόνον εγώ κι αυτά…».
Η Ιωάννα και η Ευανθία δεν έχουν πολλά κοινά: διαφορετική καταγωγή, ανατροφή, κοινωνικό περιβάλλον, εκπαίδευση, σπουδές, επάγγελμα. Για την πρώτη, ο θηλασμός ήταν μια μάχη και μια νίκη, το αποτέλεσμα της επιμονής της να προσφέρει στα παιδιά της αυτό που πίστευε καλύτερο. Και η δεύτερη το ίδιο έκανε, μόνον που δεν ένιωθε τόσο μόνη, καθώς ανήκε σε μια μακριά «αλυσίδα» γυναικών που τηρούσαν την παράδοση και χωρίς δεύτερη κουβέντα έτρεχαν η μία στο σπίτι της άλλης για να συμπαρασταθεί. «Τα πιο καλά για τη λεχώνα! Εχω να τις θυμάμαι εκείνες τις μέρες, ήταν οι πιο ευτυχισμένες στη ζωή μου. Ηρθαν όλες να βοηθήσουν: η μάνα μου μαγείρευε, η πεθερά μου έπλενε τις φασκιές κι εγώ είχα μόνον το μωρό. Με τάιζαν τα πιο θρεπτικά φαγητά τρεις με τέσσερις φορές τη μέρα, μου έφερναν ό,τι επιθυμούσα, δεν με άφηναν να κάνω καμιά δουλειά. Το ίδιο έκανα κι εγώ όταν γέννησε η αδερφή μου, τη βοήθησα όσους μήνες χρειάστηκε», θυμάται.
Μου περιγράφει πώς ξυπνούσε το μωρό της όταν αποκοιμιόταν πάνω στο στήθος -«Του χάιδευα τη μυτούλα!»- και γλυκαίνει το πρόσωπό της. «Μπορούμε να πούμε πάρα πολλά για τη σημασία του μητρικού γάλακτος στην ανάπτυξη και στην υγεία του παιδιού: ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και μάλιστα προσφέρει ειδική άμυνα για συγκεκριμένες λοιμώξεις της μητέρας δίνοντας έτοιμα αντισώματα στο παιδί, προστατεύει από αλλεργίες και δρα ανασταλτικά για ωτίτιδες, γαστρεντερίτιδες, ασθματικές βρογχίτιδες ενώ μελλοντικά περιορίζει το ενδεχόμενο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη, καρδιακών ασθενειών, παχυσαρκίας. Επίσης είναι αναντικατάστατη η προσφορά του μητρικού γάλακτος στα πρόωρα μωρά. Το ζήτημα, όμως, δεν είναι απλώς αν ο θηλασμός είναι ο καλύτερος τρόπος για να τραφεί ένα μωρό. Το σημαντικότερο όφελός του για τη μητέρα και το μωρό είναι το άγγιγμα και το συναισθηματικό δέσιμο», λέει η παιδίατρος Στέλλα Εγγλέζου. «Το νεογέννητο που έρχεται στον κόσμο μετά τον τοκετό νιώθει ότι βρίσκεται σε εχθρικό περιβάλλον. Αν όμως το βάλουμε αμέσως επάνω στο στήθος της μάνας του, το σκεπάσουμε με μια κουβέρτα και το αφήσουμε να οδηγηθεί μόνο του στον μαστό, νιώθει και πάλι ασφαλές και γαληνεύει αμέσως».
Ο Ντ. Γουίνικοτ μιλάει για την ικανοποίηση και την αίσθηση πραγμάτωσης που νιώθει η μητέρα, όταν αντιλαμβάνεται ότι το σώμα της -η φυσιολογία και η ανατομία της, που μέχρι τότε ήταν βάρος και μπελάς- αποκτά νόημα. Είναι σε θέση να θρέψει το μωρό της μόνη της, με τον ίδιο τρόπο που συνέβαινε στο πολύ μακρινό παρελθόν μας, τότε που τα ανθρώπινα όντα δεν είχαν απομακρυνθεί τόσο πολύ από τον τρόπο ζωής των θηλαστικών. «Οταν συνειδητοποίησα ότι μπορώ μόνον από το στήθος μου να μεγαλώσω ένα παιδί, ένιωσα τρελή χαρά και αυτοπεποίθηση», λέει η Ιωάννα. «Ενιωσα ότι πια μπορώ να κάνω τα πάντα. Κι αυτό το χρωστάω στον θηλασμό».
Οι φωτογραφίες είναι από την έκθεση φωτογραφίας της Κατερίνας Καμπίτη, που έγινε στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων που διοργάνωσε ο σύλλογος «Οι φίλοι του μητρικού θηλασμού» στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Εβδομάδας Μητρικού Θηλασμού.
Αλήθειες και μύθοι για τον θηλασμό
Η γυναίκα που θηλάζει δεν χάνει βάρος: Είναι πιθανό, χωρίς όμως να ισχύει σε κάθε περίπτωση. Το βέβαιο είναι ότι, όπως η Φύση έχει προβλέψει να προστίθενται ορισμένα κιλά στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, με τον ίδιο τρόπο έχει φροντίσει να μη χάνονται αμέσως μετά τον τοκετό επειδή η μητέρα θα θηλάσει το μωρό της. Ο οργανισμός είναι προγραμματισμένος να χάνει 1.000 – 1.500 γραμμ. τον μήνα χωρίς δίαιτα, και χρησιμοποιεί αυτές τις θερμίδες για να φτιάξει το γάλα. Αν η μητέρα τρώει όσο πεινάει και πίνει όσο διψάει ενώ θηλάζει, τότε θα χάσει τα κιλά της σταδιακά.
Το στήθος «πέφτει» με τον θηλασμό: Το στήθος με τον θηλασμό επανέρχεται σταδιακά, χωρίς το απότομο αδυνάτισμα που μπορεί να δημιουργήσει χαλάρωση στο δέρμα. Αλλωστε οι περισσότερες μετατροπές στο στήθος γίνονται στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, οπότε από 200 γραμμ. που ζυγίζει συνήθως, μπορεί να φτάσει τα 300 – 600 γραμμ. Τις πρώτες 7 – 10 ημέρες μετά τον τοκετό παραμένει πολύ μεγάλο. Στη συνέχεια όμως μαλακώνει, μικραίνει και ακολουθεί τις ανάγκες του νεογέννητου.
«Το γάλα μου δεν φτάνει!» Οταν ξεκινήσει η μεικτή διατροφή, το γάλα σταματάει επειδή το μωρό διαλέγει το εύκολο, δηλαδή το μπιμπερό. Στον θηλασμό η γλώσσα κάνει κυματοειδείς κινήσεις και βγάζει το γάλα, ενώ από το μπιμπερό το γάλα κυλάει εύκολα. Το στήθος όμως ακολουθεί τον νόμο της προσφοράς και της ζήτησης: παράγει τόσο γάλα όσο του ζητάμε. Οσο πιο συχνά βάζουμε στο στήθος το παιδί τόσο περισσότερο γάλα παράγει.
Ο θηλασμός είναι αντισύλληψη: Οταν έχουμε πλήρη και αποκλειστικό θηλασμό -μέχρι τους πρώτους 6 μήνες δηλαδή- μπορούμε να έχουμε προστασία μέχρι 98%, αλλά όχι πάντα. Μετά το 6μηνο, που μπαίνουν κι άλλες τροφές στο διαιτολόγιο του παιδιού, «επιστρέφει» η έμμηνος ρύση, οπότε χρειάζεστε άλλον τρόπο αντισύλληψης.
«Αν έχω κάνει καισαρική, δεν μπορώ να θηλάσω»: Ηταν λάθος όταν παλιότερα οι γυναίκες που έκαναν καισαρική σταματούσαν τον θηλασμό. Σήμερα αυτό το αναγνωρίζει η ιατρική και έτσι στα μαιευτήρια όπου υπάρχει ευαισθητοποίηση γύρω από το θέμα, μόλις η μητέρα συνέλθει, βάζουν το μωρό δίπλα στο κρεβάτι και θηλάζει.
Μήπως χρειάζεστε βοήθεια?
Στην Ελλάδα, παρ’ όλο που το 95% των μητέρων θηλάζουν κατά την παραμονή τους στο μαιευτήριο τις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό, μόλις το 13-16% κατορθώνει να θηλάσει αποκλειστικά τους πρώτους 6 μήνες ή και περισσότερο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Καλλιόπης Μάλφα-Νικολοπούλου, προέδρου του Συλλόγου Επιστημόνων Μαιών-Μαιευτών Αθηνών. Ενας από τους βασικούς λόγους γι’ αυτό είναι η άγνοια, που κάνει τις γυναίκες να πελαγώνουν. Αν χρειάζεστε λοιπόν βοήθεια επειδή μόλις γεννήσατε, ή είστε έγκυος και θέλετε να προετοιμαστείτε, μπορείτε να απευθυνθείτε στο μαιευτήριο «Ελενα Βενιζέλου», όπου λειτουργεί το μοναδικό στην Ελλάδα Τμήμα Μητρικού Θηλασμού. Εδώ σίγουρα θα σας βοηθήσουν ειδικευμένες μαίες του νοσοκομείου εντελώς δωρεάν και θα σας εξετάσουν στο Ιατρείο Θηλάζουσας Μητέρας. Να πάτε με το μωρό σας!
Επίσης λειτουργεί ανοιχτή τηλεφωνική συμβουλευτική υπηρεσία για τις μητέρες σε όλη την Ελλάδα: 210 6462.782 και 210 6402.360.
Το Blog μιας Μαμας 